Zakon Krzyżacki

Nieszpory maryjne wg ksiąg krzyżackich

Program koncertu pochodzi z ksiąg liturgicznych zakonu krzyżackiego. Ich największą kolekcję, liczącą 23 obiekty, posiada PAN Biblioteka Gdańska. Unikatowy zbiór trafił do niej na początku XX w., gdy po 500 latach działalności zamknięta została Biblioteka Mariacka, a jej cenne zbiory, jako wieczysty depozyt, zostały przekazane ówczesnej Bibliotece Miejskiej. Kolekcja ta jest niezwykłą pamiątką gdańskiego średniowiecza. Kunsztowne ryciny, inicjały i oprawy zaświadczają o wysokim poziomie gdańskich skryptoriów i introligatorni. Księgi te są też świadectwem życia duchowego kościoła Mariackiego – najważniejszej gdańskiej świątyni.

To według nich, zgodnie z upowszechnionym w średniowieczu rytem zakonu krzyżackiego - notula dominorum Theutonicorum, sprawowane były do końca XVI w. nabożeństwa przy licznych, umiejscowionych w wieńcu kaplic ołtarzach. Materialne i duchowe bogactwo zbioru zadecydowało o wpisaniu w listopadzie br. jednej z jego ksiąg, XV w. mszału, na listę UNESCO „Pamięć Świata”.

Celem koncertu jest zapisania tych niezwykłych ksiąg w pamięci słuchaczy, poprzez wykonanie pochodzącej z nich muzyki. Koncert ma formę Nieszporów – wieczornej modlitwy złożonej głównie z antyfon i psalmów - przeznaczonych na uroczystość Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny. Powodem wyboru tego właśnie tematu była zarówno głęboka obecność pobożności Maryjnej w duchowości krzyżackiej, co znalazło odzwierciedlenie w księgach liturgicznych, jak i bliskość uroczystości Niepokalanego Poczęcia NMP, która przypada na 8 grudnia.

Program

Immaculatae Conceptio BMV

Ad I Vesperas

secundum notulam dominorum teutonicorum

1. Deus in adiutorium.

2. Antiphona Indutus fortitudine Deus.

3. Psalmus 109 Dixit Dominus.

4. Ant. Servite in laetitia.

5. Ps. 112 Laudate pueri Dominum.

6. Ant. Sitivit in te, Domine.

7. Ps. 121 Laetatus sum.

8. Ant. Christo benedicite.

9. Ps. 126 Nisi Dominus.

10. Ant. In sanctis vos.

11. Ps. 147 Lauda Ierusalem Dominum.

12. Capitulum Prov. 8:22-24 Dominus possedit me.

13. Responsorium Gaudia qui vitae.

14. Hymnus Assunt festa iubilea.

15. Versiculus Immaculata conceptio.

16. Ant. Virgo Maria Deum.

17. Canticum Magnificat.

18. Oratio Deus qui per immaculatam.

19. Benedicamus Domino.

20. Processio Gaude Dei Genitrix.

Wykonawcy:

Robert Pożarski – śpiewak i badacz średniowiecznych źródeł rękopiśmiennych, studiował interpretację chorału średniowiecznego m.in. u Marcela Pérèsa w Paryżu.

Od 1995 roku jest śpiewakiem zespołu Bornus Consort, a także kantorem Scholi Teatru Węgajty, z którą, jako kierownik muzyczny, zrealizował m.in. trzy średniowieczne dramaty liturgiczne: Ordo stellae, Ordo annuntiationis, Planctus Mariae oraz spektakl Miracula sancti Nicolai. Dokonał także rejestracji fonograficznej dwóch średniowiecznych rymowanych oficjów monastycznych dedykowanych Św. Stanisławowi i Św. Wojciechowi.

W 2012 roku rozpoczął nowy cykliczny projekt muzyczny Chorał sarmacki, w ramach którego opracował i zaprezentował publicznie trzy programy koncertowe – „G.G.Gorczycki i chorał piotrkowski”, „Castrum doloris – staropolskie ceremonie pogrzebowe” oraz „Parvule pupule – sarmackie Boże Narodzenie”. Wszystkie programy zostały wydane na płytach.

Jest kantorem Kościoła Pokamedulskiego w warszawskim Lesie Bielańskim, a także kantorem i kierownikiem artystycznym wrocławskiej Schola Gregoriana Silesiensis, kantorem żeńskiej Schola Mulierum Silesiensis, a od 2015 r. ściśle współpracuje również ze Scholą Gregoriana Gedanensis. Ma w dorobku ponad 20 płyt z muzyką średniowieczną, barokową i współczesną.

Schola Gregoriana Gedanensis – grupa miłośników chorału gregoriańskiego, działająca przy kościele oo. kapucynów pw. św. Jakuba w Gdańsku. Głównym celem działalności Scholi jest poznawanie i praktykowanie chorału gregoriańskiego – najstarszego i najdoskonalszego śpiewu zachodniego chrześcijaństwa. Stąd wśród podejmowanych form działalności znajdują się zarówno warsztaty edukacyjne, działalność koncertowa, jak i wykonywanie chorału w trakcie liturgii. W każdy piątek Schola prowadzi nieszpory gregoriańskie w kościele oo. kapucynów pw. św. Jakuba i jest otwarta na wszystkich, chcących poznawać i praktykować ten niezwykły sposób śpiewu. Od 2015 roku Schola zajmuje się rekonstrukcją śpiewu liturgicznego zakonu krzyżackiego w oparciu o zbiory PAN Biblioteki Gdańskiej. W ramach projektu, w czerwcu 2016 roku został zaprezentowany program złożony z uroczystych części mszalnych, pochodzących z rękopisów MS. MAR F.404 oraz 406. Koncert w dn. 3.12.2016 zaprezentuje wyniki kolejnego etapu pracy nad odtworzeniem brzmienia muzyki liturgicznej średniowiecznego Gdańska.

Charyzmat Zakonu Krzyżackiego

W związku z ostatnią wizytą w Toruniu i Gdańsku Kuria Generalna Zakonu Krzyżackiego przygotowała drugie wydanie broszury autorstwa wielkiego mistrza Bruno Plattera. Jest to piękna opowieśc o dzisiejszym Zakonie i jego działalności w perspektywie tradycji zgromadzenia. Jak napisał we wstępie dr Platter "uwagi mają służyć próbie opisania istoty zakonu na podstawie towarzyszących mu historycznie niezmiennych jego cech. Na tej podstawie zostaną zaprezentowane jego dzisiejsza reguła i działalność [...] jak zakon rozumie samego siebie i jak jest ukierunkowany duchowo".

Kto chciałby otrzymać to wydawnictwo proszę pisać na adres podany w zakładce "Kontakt". Licząca 24 strony broszura jest bezpłatna - poniosą Państwo jedynie koszty przesyłki.

„W tym roku świętujemy zawarcie pokoju…”

„Narody, niezmiennie od wieków, powinny trwać w pokoju, poszukiwać dróg do pokojowych rozwiązań - także na drodze rezygnacji. 550 lat temu, podczas podpisywania traktatu pokojowego w Toruniu, było to tak samo ważne, jak dziś. Chciałem to podkreślić, to było dla mnie niezwykle istotne, że w tym roku nie świętujemy zwycięstwa lecz zawarcie pokoju”.

Fragment wypowiedzi wielkiego mistrza Bruno Plattera OT (cały wywiad można przeczytać w tym miejscu) podkreśla nie tylko motywacje najwyższego dostojnika Zakonu, ale także klimat całej wizyty. To była pierwsza oficjalna wizyta wielkiego mistrza Zakonu Krzyżackiego w Gdańsku, w związku z czym pytań o Jego obecność było bardzo wiele. Związek Gdańska z Zakonem, choć nie dobrowolny, obiektywnie ocenić można jako dość korzystny dla obu stron. Czas zgody i wspólnoty interesów trwał do bitwy pod Grunwaldem, gdzie gdańszczanie walczyli jeszcze po stronie Zakonu. Po przegranej, sądząc, że jest już przegrana, złożyli hołd królowi Władysławowi Jagielle, co Krzyżacy jednoznacznie odebrali jako zdradę. Od tego momentu wzajemne stosunki były bardzo napięte, czy wręcz wrogie. Władze miasta mocno zaangażowały się w budowanie opozycji wobec Zakonu, Gdańsk był aktywnym członkiem Związku Pruskiego (1440). Po zawarciu II pokoju toruńskiego gdańszczanie zbudowali sobie mit złego Zakonu, tyrana uciskającego własnych poddanych. Zamek krzyżacki został zburzony w 1454 r., a w 200- i 300-lecie tamtych wydarzeń celebrowano bardzo uroczyście, tworząc oracje, kantaty, bijąc pamiątkowe medale.

Msza św. w kościele św. Mikołaja w Gdańsku. Od lewej: A.Schmeier FamOT, P. Rychel OT, dr B. Platter OT, F. Bayard OT. Fot. B. Jesionowski

Kiedy w wyniku II rozbioru Polski (1793) Gdańsk trafił w ręce pruskie narracja miejska musiała ustąpić państwowej i to przeciwnej w swojej wymowie. Dynastia Hohenzollernów wybrała sobie Krzyżaków za swoich ideowych poprzedników. Wykorzystywano symbole Zakonu - m.in. najwyższe pruskie odznaczenie wojenne, krzyża żelazny został zaprojektowany na wzór krzyża Zakonu Krzyżackiego. Główną różnicą jest to, że jest równoramienny. Podobną, narodową narracją, budowaną przez dzieła Mickiewicza, Sienkiewicza, czy Matejki posługiwali się także polscy mieszkańcy miasta. W tym przypadku Krzyżacy stali się uosobieniem wrogim Polakom zaborców, których, podobnie jak pod Grunwaldem, można wspólnym wysiłkiem pokonać. Budowanie obrazu okrutnego i zdradzieckiego wroga, podkreślanie jego najgorszych cech miało służyć zjednoczeniu społeczeństwa polskiego we wspólnym celu odzyskania własnego państwa. Do podobnych mechanizmów nowa i nie mająca szerszego oparcia w społeczeństwie władza komunistyczna sięgnęła po 1945 r. Krzyżacy byli wykorzystywani w propagandzie antyniemieckiej do 1970 r., a później nawet w antyamerykańskiej, w okresie stanu wojennego.

O tych trudnych sprawach traktuje wystawa „..odwracamy dusze nasze na ścieżki pokoju i zgody. Gdańsk i Krzyżacy w 550. rocznicę II pokoju toruńskiego”. W założeniach niżej podpisanego jej autora nie ma ona dać gotowych odpowiedzi, ma skłonić do obiektywnej refleksji nad dziedzictwem Zakonu w Gdańsku, nad pamięcią o nim i meandrach propagandy, podsuwającej gotowe odpowiedzi i upraszczającej fakty historyczne. Dlatego obecność delegacji Zakonu Krzyżackiego, świadectwo ciągłości funkcjonowania zgromadzenia i trwałości jego charyzmatu była bardzo ważna. Do Gdańska przyjechali: dr Bruno Platter OT, Ojciec Frank Bayard OT, Ojciec Piotr Rychel OT, Prof. Rudolf Müller FamOT, ks. Andre Schmeier FamOT, prof. Udo Arnold oraz Bernhard Huber - sekretarz wielkiego mistrza.

Prezentacja mszału w Bibliotece Gdańskiej PAN. Od lewej: F. Bayard OT, dr J. Trupinda FamOT, dr B. Platter OT, R. Müller FamOT. Fot. B. Jesionowski

Wizyta rozpoczęła się od mszy w kościele św. Mikołaja, miejscu, gdzie chowani byli członkowie gdańskiego konwentu. Miejsce modlitwy było jeszcze bardziej znaczące - modliliśmy się w kaplicy św. Jacka, pierwszego polskiego dominikanina.

Tego samego dnia wielki mistrz spotkał się także z osobami kandydującymi do Instytutu Familiarów, a cała delegacja uczestniczyła w prezentacji krzyżackiego mszału z XV w., który w listopadzie znajdzie się na liście UNESCO. W zbiorach Biblioteki Gdańskiej PAN znajduje się jeden z najcenniejszych na świecie zbiorów średniowiecznych rękopisów. Oparty jest na zbiorach biblioteki założonej w końcu XIV w. przy kościele NMP w Gdańsku przez krzyżackiego kapłana Andreasa Slommowa.

Głównym punktem dnia było otwarcie wystawy w Dworze Artusa, z którego relację można przeczytać tutaj.

Nazajutrz w najstarszym kościele parafialnym Gdańska, pw. św. Katarzyny, dzięki uprzejmości ojca przeora Tadeusza Popieli OCarm. został odprawiona msza św. w językach polskim i niemieckim, współkoncelebrowana przez ojców Zakonu Krzyżackiego. Wizyta zakończyła się zwiedzeniem Muzeum Nauki Gdańskiej (dawniej Zegarów Wieżowych) w obecności jego kierownika, dr. Grzegorza Szychlińskiego.

Krótka wizyta delegacji zakonnej w Gdańsku byłą szeroko relacjonowana i komentowana przez gdańskie media. Stanowi kolejny etap przezwyciężania wciąż żywych stereotypów i budowania nowych relacji Zakonu Krzyżackiego z Polską i Polakami. Podstawą do budowania przyszłości pozostaje obiektywnie badana i odczytywana przeszłość, która winna łączyć, a nie dzielić. Najważniejszą i uniwersalną chrześcijańską wartością jest bowiem pokój.

550-lecie II pokoju toruńskiego

Wielkimi krokami zbliża się okrągła rocznica niesłychanie ważnego wydarzenia - II pokoju toruńskiego. Został zawarty w Dworze Artusa w Toruniu 19 października 1466 r. Kończył długie zmagania między Koroną Królestwa Polskiego a Zakonem Krzyżackim, określane w historiografii wojną trzynastoletnią (1454-1466). Postanowienia układu pokojowego miały dalekosiężne skutki, zarówno dla Korony Polskiej, jak i Zakonu, który tracił Pomorze Gdańskie, ziemię chełmińską i michałowską. Bolesną stratą były wielkie miasta pruskie: Gdańsk, Elbląg, czy Toruń. W wyniku wojny w ręce polskie przeszedł Malbork, dom główny i stolica państwa zakonnego. Mimo, że w rękach Zakonu Krzyżackiego pozostała wschodnia część dawnego państwa, to straciło ono właściwie swoją suwerenność.

W dniu 19 października, w dokładną rocznicę wydarzenia wielki mistrz Bruno Platter wygłosi na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu wykład inaugurujący nowy rok akademicki, pod tytułem: „Współczesny Zakon Niemiecki i charakterystyczne cechy jego działalności” (godzina 9.00, sala Rady Wydziału Nauk Historycznych im. Karola Górskiego, budynek Collegium Humanisticum UMK, ul. W. Bojarskiego 1, Toruń) Wieczorem delegacja zakonna weźmie udział w otwarciu wystawy w Muzeum Okręgowym w Toruniu „II traktat toruński 1466 r. 550 rocznica podpisania dokumentu pokojowego”. O wystawie można przeczytać w tym miejscu.

W dniach 20-21 października, Collegium Humanisticum UMK odbędzie się konferencja naukowa „Prusy Królewskie i Krzyżackie po II Pokoju Toruńskim 1466-1525/Königlich und Deutschordens-Preußen nach dem Zweiten Thorner Frieden 1466-1525”. Program znajduje się tutaj.

Zwieńczeniem obchodów i wizyty delegacji zakonnej w Polsce będzie otwarcie wystawy „...odwracamy dusze nasze na ścieżki pokoju i zgody.

Gdańsk i Krzyżacy w 550. rocznicę zawarcia ii pokoju toruńskiego”. Będzie miało miejsce w Dworze Artusa, o godz. 17.00.

Wspomnienie zmarłych braci i sióstr Zakonu

Jedną z najpiękniejszych zakonnych tradycji jest modlitewne wspominanie zmarłych członków i dobrodziejów zgromadzenia. W Zakonie Krzyżackim dowodnie praktykowano ten obyczaj od połowy XIII w. W dniu 4 lutego Anniversarium parentum (później Anniversarium parentum omnium fratrum et sororum ordinis), czyli wspomnienie zmarłych rodziców braci i sióstr zakonnych. 16 września wspominało się (a dziś jest to 10 września) zmarłych familiarów i dobrodziejów Zakonu (Anniversarium familiarium et benefactorum ordinis). I wreszcie w dniu dzisiejszym, 10 października, przypada Anniversarium fratrum et sororum ordinis, czyli dzień, kiedy wspominamy wszystkie zmarłe siostry i zmarłych braci Zakonu Krzyżackiego.

Konferencja w Würzburgu

W dniach 21-25 września 2016 r. odbyło się w Würzburgu kolejne posiedzenie Międzynarodowej Komisji do Badań nad Zakonem Krzyżackim (Internationale Historische Kommission zur Erforschung des Deutschen Ordens). Tym razem poświęcona była globalnym i regionalnym aspektom rozwoju Zakonu. O naukowych rezultatach spotkania międzynarodowego grona naukowców zajmujących się badaniami nad Zakonem przeczytać będzie można wkrótce w nowej zakładce, poświęconej badaniom naukowym, publikacjom etc. Niniejszym o wydarzeniom towarzyszącym konferencji.

Od lewej: prof. Udo Arnold, dr Bruno Platter OT. Fot. J. Trupinda

Przede wszystkim, z funkcji prezydenta komisji ustąpił Prof. Dr. Dr. h.c. mult. Udo Arnold. Postaci tej nie trzeba przybliżać - to aktualnie najwybitniejszy badacz Zakonu, niekwestionowany autorytet naukowy, niestrudzony popularyzator oraz mentor i przyjaciel wielu generacji naukowców. Prof. Arnold , członek polsko-niemieckiej komisji podręcznikowej położył wielkie zasługi na polu zacieśnienia współpracy naukowej między dwoma krajami, którą dziś można określić mianem wzorowej. W uznaniu zasług został też decyzją wielkiego mistrza i rady Zakonu mianowany rycerzem honorowym. W tym roku prof. Arnold obchodzi 50-lecie pracy naukowej! Z tej okazji słowa podziękowania skierował do Profesora Dr. Bruno Platter, wielki mistrz Zakonu, który podziękował także członkom Komisji, którzy prezentują historię zakonu na wielu płaszczyznach, w wielu szczegółowych aspektach.

Uroczystość przekazania zbioru odlewów pieczęci. Żródło: www.deutscher-orden.at

Wielki mistrz podkreślił, że dla wielu z nich Zakon jest nie tylko przedmiotem badań, ale także podmiotem. Nowym prezydentem Komisji został prof. Hubert Houben z Uniwersytetu w Lecce, a jego zastępcą prof. dr hab. Roman Czaja z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu.

Innym ważnym wydarzeniem było uroczyste nawiązanie współpracy między Centrum Badawczym nad Zakonem Niemieckim w Würzburgu (Forschungsstelle Deutscher Orden an der Universität Würzburg) z Instytutem Maxa Plancka we Frankfurcie. To kolejny ważny krok na drodze uruchomienia nowych projektów badawczych dotyczących Zakonu. Podczas uroczystości w sali Senatu Uniwersytetu w Würzburgu Hans-georg Boehm z Bad Mergentheim, pasjonat i kolekcjoner odlewów pieczęci przekazał Centrum swój olbrzymi zbiór (ponad 1200 szt.), owoc wieloletniej pracy, aby służył badaniom naukowym. To bardzo szczodry i piękny gest.

Poza tym Uczestników konferencji podjęli biskup Würzburga Dr. Friedhelm Hofmann oraz nadburmistrz miasta Bad Mergentheim Udo Glatthaar.

Naukowym program konferencji przedstawiał się następująco:

Globale und regionale Aspekte in der Entwicklung des Deutschen Ordens

Würzburg, 21.-25. September 2016

Donnerstag, 22.9. (Forschungsstelle Deutscher Orden, Oswald-Külpe-Weg 74)

9.00 h Einleitung (Prof. Dr. Dr. h.c. mult. Udo Arnold, Bonn)

9.30 h Vorsorge für das Seelenheil und Umgang mit dem Tod im Deutschen Orden (Dr. Anette Löffler, Threna)

10.30 h Zwischen Palästina und Preußen: Der Deutsche Orden in Italien(Prof. Dr. Hubert Houben, Lecce)

15.30 h Europäisches und lokales Ausmaß des Deutschordenshandels im Mittelalter (Prof. Dr. Roman Czaja, Toruń)

16.30 h Landvermessung im Deutschordensland Preußen (Dr. Dieter Heckmann, Berlin)

Freitag, 23.9. (Forschungsstelle)

9.00 h Die Chorverglasung des Berner Münsters. Ein Bildprogramm der städtischen Bürgerschaft für den Deutschen Orden? (Prof. Dr. Brigitte Kurmann-Schwarz, Zürich)

10.00 h Regionale Entwicklungen in der Herkunft der Ritter der Ballei Utrecht (Prof. Dr. Renger de Bruin, Utrecht)

11.00 h Pause

11.30 h Franken als Deutschordensregion. Zur Deutschmeisterchronik des Gregor Spieß von 1531 (Prof. Dr. Helmut Flachenecker, Würzburg)

12.30 h Mittagspause

14.30 h Der Deutsche Orden in Franken in der Rezeption der Gegenwart (Maike Trentin-Meyer M.A., Bad Mergentheim)

15.30 h Deutschordensforschung im 19. und 20. Jahrhundert – von der Regionalität zur Internationalität (Prof. Dr. Dr. h.c. mult. Udo Arnold, Bonn)

Samstag, 24.9.

8.30 h Fahrt zum Deutschordensmuseum Bad Mergentheim

9.45 h Präsentation des Deutschen Ordens im Mittelalter im Deutschordensmuseum (Maike Trentin-Meyer M.A., Bad Mergentheim)

10.30 h Diskussion

14.00 h Präsentation des Deutschen Ordens in der Neuzeit im Deutschordensmuseum (Maike Trentin-Meyer M.A.) anschließend Überlegungen für eine Neukonzeption der Mittelalterabteilung

16.30 h Stadtführung

18.00 h Rückfahrt nach Würzburg

Piotr Lewiński i Miroslav Vana złożyli śluby

Ja, brat NN, pozostając w ślubach czasowych braci Domu Niemieckiego Najświętszej Marii Panny w Jerozolimie, ślubuję i przyrzekam do śmierci, Bogu Wszechmogącemu, ku czci naszej Patronki, Matki Bożej Marii, przed Tobą, najczcigodniejszy wielki mistrzu, uświęconą przez Boga czystość, ewangeliczne ubóstwo i posłuszeństwo według Reguły, Statutów i Zwyczajów Zakonu Niemieckiego.

W pierwszym rzędzie od lewej: brat Miroslav, wielki mistrz Dr. Bruno Platter, brat Piotr

fot. Marcin Zaborowski

Taką przysięgę (w wolnym tłumaczeniu), zapisaną w języku niemieckim w zakonnym "Rytuale" (Rituale des Deutschen Ordens) wypowiedzieli w dniu 17 września w kaplicy św. Krzyża w Opawie dwaj zakonni bracia: Miroslav Vana i nasz rodak, Piotr Lewiński. Złożyli w tym dniu śluby wieczyste i tym samym uczynili zdecydowanie najważniejszy krok na drodze do zostania pełnoprawnym członkiem Zakonu Krzyżackiego. Przysięgę odebrał od nich sam wielki mistrz, a na potwierdzenie tego doniosłego aktu bracia otrzymali biały płaszcz i krzyż noszony na piersi (tzw. Brustkreuz). Następnym etapem będą święcenia kapłańskie. Serdeczne gratulacje i życzenia wytrwania na drodze do kapłaństwa!

14 września - Święto Podwyższenia Krzyża św.

…bracia […] są widoczni zewnętrznie przez krzyż, znak miłosierdzia i Zakonu, pilnie powinni dążyć do pokazania ludziom przez przykłady dobrych uczynków i przez użyteczne słowa, że Bóg jest w nich i z nimi.

Powyższy cytat z pierwotnej Reguły Zakonu Krzyżackiego pokazuje, że Krzyż zawsze znajdował się w centrum duchowości Zakonu, a dla braci i sióstr był i jest zobowiązaniem, sensem oraz wzorem życia. Krzyż noszony przez Krzyżaków to wizualny znak wzięcia swojego własnego krzyża (losu) i podążania za Chrystusem. Dlatego święto Podwyższenia Krzyża Św. to jedno z najważniejszych świąt w kalendarzu krzyżackim, tzw. „Titelfest”.

Początki tego święta sięgają 13 września 335 r., kiedy to poświęcono bazylikę męczenników (Martyrium) w Jerozolimie. Co roku, w dniu 14 września wystawiano tam szczątki krzyża na którym umarł Chrystus, a który parę lat wcześniej (w 320, 326 lub 330 r.) odnalazła cesarzowa Helena. Historię tego wydarzenia przedstawia przepiękny tympanon nad południowym wejściem do kościoła św. Anny w Malborku.

Tympanon południowy kościoła św. Anny w Malborku. Fot. ze zbiorów własnych.

W jego części szczytowej widzimy klęczącego cesarza bizantyjskiego Herakliusza, bez korony i zbroi, wznoszącego ręce ku Krzyżowi. Adorując śpiewa on pieśń, z której przytoczymy tylko fragment: O Krzyżu, jaśniejszy od wszystkich gwiazd, sławny na cały świat, ukochany przez ludzi, święty ponad wszystko. Herakliusz, pierwowzór krzyżowca, odzyskał według legendy drzewo Krzyża zrabowane przez władcę perskiego, Chozroesa (628 r.). Cząstki Krzyża św. wróciły do Jerozolimy, a stamtąd rozprzestrzeniły się po całym świecie chrześcijańskim. Cenne relikwie znalazły się także w posiadaniu Zakonu. We współczesnej Regule braci zapisano: Działamy pod znakiem Krzyża, aby pomagać ludziom i podążać do Chrystusa. W ten wyjątkowy dzień inaugurujemy funkcjonowanie polskiej witryny internetowej Zakonu Krzyżackiego.

Obchody 800-lecia Zakonu Krzyżackiego w Ellingen

W dniu 8 września 1216 r. cesarz Fryderyk II. przekazał wcześniej ufundowany szpital w Ellingen (Frankonia) braciom Zakonu Krzyżackiego. To początek długiej i bogatej historii siedziby komtura krajowego Frankonii. W XVIII w. (lata 1708-1720) zyskała ona niesłychanie efektowną formę architektoniczną w stylu baroku i rokoko. Pracował tu m.in. architekt Franz Keller.

Fasada nad wejściem do rezydencji w Ellingen. Fot. J. Trupinda

Tuż po przeprowadzeniu tych szeroko zakrojonych prac budowlanych Zakon Krzyżacki utracił zamek w Ellingen, który przeszedł na własność feldmarszałka Filipa, księcia von Wrede. W 1789 r. siedziba komtura krajowego Frankonii została przeniesiona do pobliskiego Mergentheim. Dziś zamek (w naszej terminologii raczej pałac) w Ellingen zaliczany jest do najlepiej zachowanych i najbardziej efektownych założeń rezydencjonalnych w południowych Niemczech i stanowi wielką atrakcję turystyczną. W dniu 3 września 2016 r. odbyły się w Ellingen uroczystości, których głównym punktem było otwarcie wystawy 800 Jahre Deutscher Orden in seiner Residenz Elllingen, przygotowanej przez działające w pałacu Kulturzentrum Ostpreussen. Otwarcie uświetniło wielu gości, związanych z Ellingen i z Zakonem, prof. Udo Arnold wygłosił okolicznościowy wykład, w którym przypomniał ponad 500-letnią historię Zakonu w tym miejscu. Na zakończenie, w kościele parafialnym odprawiono mszę św., w czasie której wielki mistrz podkreślił, że celebrowanie takich rocznic, jak w Ellingen, służy nie tylko wspominaniu początków zgromadzenia i poznawaniu własnej tradycji, ale stanowi impuls do kształtowania jego tożsamości oraz zastanowienia się nad rolą, jaką powinien pełnić wobec wyzwań współczesności.

Oficjalną ulotkę obchodów 800-lecia Zakonu Krzyżackiego w Ellingen można pobrać tutaj.

Ostatnie wizyty wielkiego mistrza w Polsce

Kult Najświętszej Marii Panny łączy Zakon Krzyżacki z Polską - to najlepsze podsumowanie ostatnich wizyt wielkiego mistrza, Dr. Bruno Plattera OT w naszym kraju.

Wielki mistrz w ostatnich miesiącach dwa razy odwiedził Malbork, średniowieczny dom główny i stolicę państwa zakonnego. Tym razem jednak wizyty nie koncentrowały się jedynie na zamku. W czerwcu celem przyjazdu było miasto Malbork, obchodzące swoje 730. urodziny.

Celem pierwszego pobytu Dr. Bruno Plattera OT (15-20 kwietnia) było uroczyste otwarcie kościoła zamkowego i odsłonięcie zrekonstruowanej ośmiometrowej figury Patronki Zakonu, mającej swoje miejsce w niszy wschodniego szczytu kościoła. Zarówno kościół, jak i obłożona mozaiką rzeźba, wraz z kościołem św. Anny uległy zniszczeniu w wyniku działań wojennych w roku 1945.

Wielki mistrz Dr. Bruno Platter PT i wiceminister Kultury i Dziedzictwa Narodowego Jarosław Sellin w trakcie uroczystości odsłonięcia tablicy upamiętniającej reknstrukcję figury NMP.

Fot. B. i L. Okońscy

Jak wielokrotnie już podkreślano, dokończenie restauracji obydwu świątyń i rekonstrukcja figury to symboliczne zakończenie powojennej odbudowy zamku ze zniszczeń wojennych. Z podjętego po wojnie trudu odbudowy malborskiej warowni powinniśmy być, jako Polacy bardzo dumni, bowiem decyzja ta, wymagająca przezwyciężenia wojennej traumy i narodowych uprzedzeń, nie była wcale oczywista. Warto pamiętać, że Malbork był przed wojną bardzo silnie propagandowo wykorzystywany przez cesarza Wilhelma II i to w duchu silnie antypolskim. Dostrzeżono w nim jednak ogólnokulturowe walory, które legły u podstaw decyzji o odbudowie. Jest oczywiście jeszcze wiele do zrobienia, na odbudowę czeka jeszcze Przedzamcze, ale zamek konwentualny (zwany Wysokim) odzyskał już kształt sprzed zniszczeń. Wielki mistrz podkreślał w swoich przemówieniach, że Malbork odzyskał swoje serce. Nie sposób bowiem zrozumieć działalności Zakonu bez uwzględnienia jego duchowości i sakralnego charakteru. Kościół zamkowy, największa i najważniejsza świątynia krzyżacka świątynia zamkowa oraz błyszcząca w słońcu kolorową mozaiką, efektowna figura Marii są tego najlepszym wizualnym świadectwem.

Centralnym punktem uroczystości była msza św. celebrowana 17 kwietnia przez biskupa elbląskiego, dr. Jacka Jezierskiego. Uczestniczyła w nim cała delegacja zakonna, w której znajdowali się: Olaf Wurm OT, Piotr Rychel OT oraz Bernhard Huber, sekretarz wielkiego mistrza.

Msza św. w kościele zamkowym. Biskup elbąski Jacek Jezierski i wielki mistrz Bruno Platter OT. Fot. B. i L. Okońscy

Na pamiątkę tego wydarzenia Dr. Platter podarował Muzeum Zamkowemu w Malborku świecznik, dzieło czeskiego rzeźbiarza, Daniela Ignáca Trubača. W kościele obecni byli m.in. Bogdan Borusewicz, marszałek Senatu RP, wiceminister Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Jarosław Sellin oraz wielu gości zaangażowanych w projekt powojennej odbudowy zamku. Po mszy św. minister Sellin i wielki mistrz dokonali odsłonięcia tablicy upamiętniającej działo rekonstrukcji malborskiej Madonny, w które zaangażowana była malborska fundacja Mater Dei. W przemówieniach podkreślono, że Najświętsza Maria Panna, bliska sercom Polaków i czczona w Zakonie, łączy Zakon Krzyżacki z Polską. Jest także patronką miasta Malborka (Marienburg - gród Marii).

W czasie kwietniowej wizyty delegacja zakonna odwiedziła także Kwidzyn, gdzie została podjęta obiadem przez burmistrza miasta Andrzeja Krzysztofiaka, jak też Człuchów (także spotkanie z burmistrzem), klasztor karmelitów w Zamartem, Bytów, Kartuzy i Gdańsk. W Malborku, na spotkaniu z władzami miasta omówiono perspektywy współpracy na płaszczyźnie działalności społecznej i charytatywnej. Wyjątkowym wydarzeniem był liturgie sprawowane w celi św. Doroty z Mątowów w Kwidzynie oraz kościele św. Anny w Malborku.

Liturgia była także osią drugiej wizyty w dniach 17-19 czerwca. W sobotę, 18 czerwca w kościele św. Jana Chrzciciela wielki mistrz wraz m.in. z proboszczem parafii, ks. Józefem Pilichem, ks. Janem Żołnierkiewiczem odprawili mszę św. w języku łacińskim. Było to wyjątkowe spotkanie z mieszkańcami miasta, na którym obecni byli także goście z miast partnerskich miasta Malborka.

Dwie malborskie wizyty wielkiego mistrza nie są ostatnimi w tym roku. Będzie obecny w naszym kraju w dniach 18-23 października, kiedy to weźmie udział w konferencji naukowej w Toruniu (19-21 X) oraz otwarciu wystawy w Gdańsku (22 X), z okazji 550. rocznicy II pokoju toruńskiego.

❮1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11