Bezinteresowna działalność członków młodej wspólnoty zakonnej na rzecz cierpiących i potrzebujących pomocy ludzi spowodowała wkrótce obfitość darowizn dla niej i oraz rozszerzyła szybko działalność zakonu na cały obszar Morza Śródziemnego i sąsiednie kraje. Tak powstawały komendy i szpitale w ziemi świętej, na Cyprze, w Grecji i Włoszech, w Hiszpanii i Holandii, na terenie Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego oraz w obszarze nad Bałtykiem. Jednocześnie z rozwojem w Ziemi Świętej, pod przywództwem Hermanna von Salza zaczynał się dla zakonu, najświetniejszy okres w jego działalności na terenach Prus i Inflant. Tam założyli bracia państwo oparte na chrześcijańskich wzorach, według zachodniego porządku, stosując przy tym nowoczesną formę gospodarki. Dwa miejsca ucieleśnią oba równoczesne zakresy zadań zakonu: Malbork i Marburg. Malbork jako symbol państwa, na którego sztandarze widniał krzyż; Marburg, gdzie swoją działalność w szpitalu prowadziła święta Elżbieta, jako symbol cichej służby dla chorych, biednych i potrzebujących pomocy.

Marburg, kościół św. Elżbiety, nagrobek św. Elżbiety, Brat Zakonu Krzyżackiego. Fot. ze zbiorów własnych

Mijały wieki. Państwo zakonne przeistoczyło się w laickie księstwo; także Inflanty zostały stracone. Zakonowi pozostały posiadłości ziemskie i majątek w innych państwach. Od XVI wieku do zakonu należeli także ewangeliccy rycerze. W końcu zakon stracił wszystkie swoje posiadłości w Rzeszy Niemieckiej i utrzymał się tylko na terenie austriackich ziem dziedzicznych. Wraz z upadkiem starego porządku, zmieniającą się sytuacja polityczną, zakon przeżywał wewnętrzne i zewnętrzne wstrząsy. Główne idee zakonu i jego cel jednak przeżyły.

W połowie XIX wieku zakon, dzięki działalności wielkiego mistrza arcyksięcia Maksymiliana i kapłana zakonnego Petera Riglera, przeszedł głęboką odnowę. Aby ożywić działalność charytatywną zakonu, odnowiono w roku 1841 średniowieczny instytut „Sióstr Domu Niemieckiego Najświętszej Marii Panny w Jerozolimie”. Papież Pius IX zatwierdził regułę sióstr zakonnych 1 lipca 1854 roku. Decyzją kapituły generalnej instytut sióstr został w dniu 15 grudnia 1855 roku inkorporowany do Zakonu Krzyżackiego. Siostry miały służyć chorym i potrzebującym a także poświęcić się nauczaniu i wychowywaniu młodzieży. Poprzez założenie konwentów braci, gdzie można było pielęgnować życie wspólnotowe, także bracia zakonni przeżyli odnowę. Do zadań księży zakonnych należało kierownictwo duchowe sióstr, zarządzanie instytucjami charytatywnymi jak również duszpasterstwo w parafiach zakonnych. 14 lipca 1871 roku papież Pius IX zatwierdził „Regułę Braci Konwentualnych Domu Niemieckiego i Szpitala Naszej Umiłowanej Pani w Jerozolimie” zgodnie z którą, konwenty braci podlegały bezpośrednio wielkiemu mistrzowi. Bracia rycerze rozwijali działalność charytatywną, przede wszystkim w oddziałach medycznych. Aby wspomóc ich misję, powołano do życia Instytut rycerzy honorowych (1866) oraz stowarzyszenie pomocy Zakonowi Krzyżackiemu - marianów (1871).

Z uwagi na przełom po roku 1918, zakon rycerski musiał się przekształcić w zgromadzenie czysto duchowne. Zmiana ta była możliwa dzięki wcześniejszej reformie duchownej Petera Riglera oraz szlachetnej postawie wielkiego mistrza arcyksięcia Eugeniusza. Nowa reguła braci została dostosowana do potrzeb czasu i obowiązującego prawa kościelnego. 27 listopada 1929 roku została uroczyście zatwierdzona przez Stolicę Apostolską. Także reguła sióstr została zmieniona i ostatecznie zaaprobowana przez papieża 17 listopada 1936 roku. Siostry pozostawały nadal w strukturze Zakonu Krzyżackiego i podlegały generalnemu zwierzchnictwu wielkiego mistrza wraz z jego radą. Wymagane przekształcenie się w zakon czysto klerykalny wiązało się także z końcem epoki rycerskiej w dziejach zakonu. Poprzez ponowne odwołanie się do średniowiecznego instytutu familiarów należało także dostosować element świecki do form odpowiadających wymogom czasu, tak aby świeccy i księża jako familiarzy albo rycerze honorowi zakonu nadal mogli należeć do rodziny zakonnej. Zreformowany zakon nadal pełnił swoją misję w nowej rzeczywistości, jednakże władza nazistowska w większości zniszczyła to, o co zabiegał.
Po roku 1945, inspiracja, która była przyczyną powstania zakonu, pozostawała nadal aktualna. Statut familiarów został na nowo ujęty i zatwierdzony przez Stolicę Apostolską po raz pierwszy 22 września 1965 roku a 5 kwietnia 1979 roku potwierdzony ostatecznie. 25 marca 1986 roku został dostosowany do prawa kościelnego.

Drugi Sobór Watykański wymagał odnowienia życia zakonnego zgodnie z duchem czasu. Także reguły Zakonu Krzyżackiego zostały ponownie opracowane w duchu Soboru i w nawiązaniu do zakonnego dziedzictwa, zostały podzielone na reguły i statuty a następnie zaaprobowane przez kilka kapituł generalnych. 18 czerwca 1977 roku zostały zatwierdzone przez Stolicę Apostolską aż do promulgacji CIC. Ostatecznie reguły i statuty braci z przepisami wykonawczymi do apostolskiego statutu familiarów, reguły życia oraz statuty sióstr zostały dostosowane do wymogów nowego prawa kościelnego na kapitule generalnej w Lana (29 sierpnia - 3 września 1988 r.); Stolica Apostolska zatwierdziła je dekretem z 11 października 1993 roku.

Założenie naszego zakonu było odpowiedzią na konkretne potrzeby czasu i miejsca. Inspiracja, która leżała przy skromnym i ściśle z konkretnym czasem związanym początkiem zakonu, okazała się wezwaniem Boga do ludzi, którzy naśladując Chrystusa, gotowi są współpracować przy Jego dziele odkupienia.

W usłyszeniu boskiego wezwania i pokornej służbie biorą oni udział w zbawczym działaniu Chrystusa. W ukierunkowaniu swojego życia na Pana stają się oni sługami Jego Królestwa. W łagodzeniu cierpienia, w opiece nad osobami chorymi i starszymi, w pomaganiu i leczeniu znajduje to ukierunkowanie wyraźny wyraz. Przez cały czas, podczas różnych zakrętów historii, inspiracja, która był impulsem do powstania zakonu była zawsze żywa w sercach jego członków.
Walka z mieczem była formą działania, uzależnioną od czasów w których miała miejsce i tylko w duchu tych czasów jest możliwe jej właściwe zrozumienie. Prawdziwe rycerstwo nie sprowadza się tylko do walki z mieczem, która zresztą jest już przeszłością. Właściwą postawa rycerskich ludzi jest raczej zaangażowanie w Królestwo Chrystusowe, ochrona bezbronnych, pomoc uciśnionym, pogardzanym i biednym. To, że bracia i siostry byli głęboko przeniknięci postawą służby bliźniemu, zaznacza się w znaku, który dla siebie wybrali i którego zostali uznani godnymi. Przypięcie czarnego krzyża do białego płaszcza uwidoczniło bezwarunkowe naśladowanie przybitego gwoździami do krzyża Zbawiciela świata.
Aż po dzień dzisiejszy historia naszego zakonu toczyła się z krzyżem i pod krzyżem. We wstrząsach, upadkach, stratach, które zakon musiał przeżywać, wciąż był widoczny krzyż. Tak więc historia naszego zakonu jest drogą do doskonałego poświecenia się krzyżowi a tym samym do chwały krzyża. Ta ofiarna służba, która może przybierać różne formy, odbywa się w skrytości, tak jak również Królestwo Boże rośnie w tajemnicy, jednakże w oczekiwaniu na jego pełne objawienie i wypełnienie się.

tłum. dr Janusz Trupinda
współpraca: Piotr Lewiński OT, Piotr Rychel OT

 

Zakon Szpitala Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego w Jerozolimie, zwany w skrócie Zakonem Niemieckim, jest klerykalnym instytutem życia konsekrowanego na prawie papieskim, którego obszarem działania jest apostolstwo w świecie. Jego członkowie poświęcają się, w szczególnym naśladowaniu Jezusa Chrystusa, pomnażaniu chwały Bożej przez wznoszenie kościołów i działanie dla zbawienia świata. Przez publiczną profesję zobowiązującą do zachowania rad ewangelicznych czystości, ubóstwa i  posłuszeństwa łączą się w sposób szczególny z Kościołem i jego dziełem zbawienia.
Do zakonu braci jest włączona kongregacja Sióstr Zakonu Niemieckiego Najświętszej Marii Panny w Jerozolimie, która podlega wielkiemu mistrzowi i kapitule generalnej. Jest to typowe dla Zakonu Niemieckiego. Zgromadzenie zakonne jest podzielone na prowincje, które od czasów najdawniejszych nazywane są również baliwatami. Zakon ma prawo przyjmować w prowincjach oblatów i oblatki.
Do zakonu braci jest włączony Instytut Familiarów Zakonu Niemieckiego. Członkowie tego instytutu, zwani familiarami lub marianami, są osobami świeckimi lub duchownymi, które, dokładając wszelkich starań, wspierają pracę Zakonu i jego przedsięwzięcia oraz dążą do realizowania jego ideałów.

Tłum. ze strony www.deutscher-orden.at: studenci lingwistyki stosowanej Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu (Hanna Bagrowska, Natalia Bartoszewicz, Aleksandra Burlaga, Anna Chytra, Ewelina Ciołek, Anna Dyga, Anna Furmaniak, Anna Górna, Dagmara Kapella, Agnieszka Kłys, Martyna Kowalska, Zofia Krupienicz, Anna Liskowiak, Kalina Malinowska, Magdalena Merta, Beata Ostrowska, Joanna Pawlik, Katarzyna Pieńkowska, Paweł Sarnecki, Alicja Strąk, Filip Tomków, Adrian Waldhelm, Dagmara Wałęza, Jakub Woźniak)
redakcja: Emilia Kubicka
konsultacja: dr Krzysztof Kwiatkowski, Piotr Rychel OT, Adam Świątkiewicz